Εκατοντάδες επιστήμονες συγκεντρώθηκαν στη Βοστώνη για να διαδηλώσουν κατά της «ευθείας επίθεσης», όπως καταγγέλλουν, του Ντόναλντ Τραμπ και των Ρεπουμπλικανών στην έρευνα, τα επιστημονικά ινστιτούτα και τα ίδια τα επιστημονικά δεδομένα...

Έξω απ’ το χώρο του ετήσιου συνεδρίου της Αμερικανικής Ένωσης για την Πρόοδο της Επιστήμης (AAAS) στην πλατεία Κόπλεϊ της Βοστώνης, αρκετοί επιστήμονες μίλησαν με πάθος στο πλήθος που κράδαινε πλακάτ με συνθήματα όπως «Ξεσηκωθείτε για την Επιστήμη».

Αλλά και μέσα στο συνέδριο η ατμόσφαιρα δεν ήταν όπως στο παρελθόν. Πριν από έναν χρόνο για παράδειγμα οι συμμετέχοντες γιόρτασαν τις πρώτες μετρήσεις των βαρυτικών κυμάτων, που μέχρι τότε μόνον θεωρητικά είχαν περιγραφεί. Οι Φυσικοί μιλούσαν για την ανακάλυψη του αιώνα, κι όλοι χαιρέτιζαν την πρόοδο της επιστήμης που θρέφει η ανθρώπινη περιέργεια.

Φέτος, όμως, το κλίμα είναι βαρύ. Όχι λόγω των βαρυτικών κυμάτων, αλλά λόγω του Ντόναλντ Τραμπ. Τα θέματα που κυριαρχούν είναι το αντιμεταναστευτικό διάταγμα του προέδρου των ΗΠΑ, τα «εναλλακτικά δεδομένα», οι πόρτες που κλείνουν οι κρατικές αρχές στους επιστήμονες, η αγωνία για τη μελλοντική χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας και η διοργάνωση μιας πορείας διαμαρτυρίας, της "March on Science" στις 22 Απριλίου στην Ουάσιγκτον.

Οι επιστήμονες φοβούνται ότι θα μπει μαχαίρι στα κονδύλια για την έρευνα

Τι θα γίνει με την επιστημονική έρευνα στη διάρκεια της θητείας του Ντόναλντ Τραμπ;

Ο Τζον Χόλντρεν, επιστημονικός σύμβουλος του προέδρου Ομπάμα, φοβάται ότι θα γίνουν μεγάλες περικοπές στα σχετικά κονδύλια. Από τη στιγμή που ο Τραμπ θέλει να μειώσει τους φόρους, να αυξήσει τις αμυντικές δαπάντες και να επενδύσει στις υποδομές θα πρέπει από κάπου να κόψει. Κι η έρευνα κι η ανάπτυξη σε τέτοιες περιπτώσεις είναι μεταξύ των πρώτων θυμάτων, λέει ο Χόλντρεν.

Μόνον ένας τομές δεν χρειάζεται να φοβάται, συμφωνούν στη Βοστώνη: εκείνος της στρατιωτικής έρευνας. Ακόμη και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας με κάποιο τρόπο θα επιβιώσουν, αφού, όπως αστειεύτηκε ο Ρόμπερτ Κουκ Ντίγκαν, του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, «ούτε στους Δημοκρατικούς, ούτε στους Ρεπουμπλικανούς αρέσει ο καρκίνος κι ο διαβήτης». Όμως άλλοι τομείς θα τα βρουν σκούρα και ιδιαίτερα εκείνος της βασικής έρευνας.

Ποιος θα αναλάβει επιστημονικός σύμβουλος του νέου προέδρου;

Μέχρι στιγμής δεν έχει αποσαφηνιστεί ποιος θα διαδεχθεί τον Χόλντρεν στην κυβέρνηση Τραμπ. Κι είναι ανησυχητικό ότι δεν έχουν ακόμη πέσει ονόματα στο τραπέζι, λέει η Μπάρμπαρα Σαλ, πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης για την Πρόοδο της Επιστήμης (AAAS). Οι επιστήμονες ανησυχούν ότι οι φωνές τους δεν θα ακούγονται πλέον, ότι θα απουσιάζουν απ’ τα τραπέζια σημαντικών συνομιλιών.

Κι αυτό, συμφωνούν, δεν θα είναι κακό μόνον για την επιστήμη, αλλά για ολόκληρη την κοινωνία. «Χρειαζόμαστε δεδομένα για να λαμβάνουν έξυπνες αποφάσεις. Χρειαζόμαστε επιστήμη για να μπορούμε να λύνουμε τα προβλήματα με νέες γνώσεις», λέει η Τζέην Λιουμπτσένκο του Πανεπιστημίου του Όρεγκον. Κι υπογραμμίζει το φόβο της ότι τα κέντρα λήψης αποφάσεων δεν θα εφοδιάζονται τα επόμενα χρόνια με τα καλύτερα ερευνητικά αποτελέσματα – κι αυτό γιατί οι επιστήμονες θα φοβούνται να μιλήσουν ανοικτά στις αρχές.

«Εναλλακτικά γεγονότα δεν υπάρχουν»

Η Σάλ έθιξε κι ένα άλλο θέμα που ανησυχεί βαθιά τους επιστήμονες. Κάλεσε στο βήμα πέντε νεαρές γυναίκες που διακρίθηκαν στους επιστημονικούς τομείς τους σε αναπτυσσόμενες χώρες για να τους παραδώσει το βραβείο τους, αλλά μόνον τέσσερις εμφανίστηκαν. Η πέμπτη, η Ράνια Μοχτάρ, ζει στο Σουδάν. Και μπορεί το αντιμεταναστευτικό διάταγμα του Τραμπ να έχει ακυρωθεί στο μεταξύ δικαστικά, αλλά αυτό ήταν ο λόγος τις απουσίας της Μοχτάρ.

Η επιστήμη δεν έχει σύνορα, λέει η Σαλ. Οι ιδέες θα πρέπει να μετακινούνται ελεύθερα, όπως και οι άνθρωποι.

Εκείνο που καθησυχάζει κάπως τους επιστήμονες είναι ότι ακόμη κι ένας πρόεδρος των ΗΠΑ δεν μπορεί να τα αλλάξει όλα. Αναφορικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, για παράδειγμα γίνονται πολλά σε πολιτειακό επίπεδο, όπου επενδύουν στην αιολική και την ηλιακή ενέργεια. Αλλά ο προϋπολογισμός των Πολιτειών είναι περιορισμένος, λέει ο Χόλντρεν. Και δεν μπορούν π.χ. να στείλουν μόνες τους στο διάστημα νέους δορυφόρους για την παρατήρηση της Γης.

Οι φωνές των επιστημόνων ακούγονται ολοένα και δυνατότερα απέναντι σ’ έναν πρόεδρο που του αρέσει να παρουσιάζει τα δεδομένα κατά το δοκούν. «Εναλλακτικά γεγονότα δεν υπάρχουν», λέει η κλιματολόγος Ροζίνα Μπίρμπαουμ. «Υπερασπιστείτε την αλήθεια!»