Πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους από το τέλος του 5ου με αρχές 4ου αι. π.Χ. Από την παλιότερη πόλη έχει ανασκαφεί το νεκροταφείο και λιγοστά αρχιτεκτονικά λείψανα στην περιοχή του σύγχρονου αρδευτικού καναλιού. Η πόλη οργανώνεται και επεκτείνεται στα χρόνια του Φιλίππου Β΄ και του Κασσάνδρου. Εποχή ακμής της Πέλλας είναι το β΄ μισό του 4ου αιώνα, ο 3ος και ο 2ος αιώνας π.Χ. Η κατάληψή της από τους Ρωμαίους έγινε το 168/167 π.Χ. και η καταστροφή επήλθε μετά από σεισμό, πιθανόν στην πρώτη δεκαετία του 1ου αιώνα π.Χ.
Κατά την πρώτη περίοδο των ανασκαφών (1957 – 1963/64) αποκαλύφθηκαν οι οικίες με τα ψηφιδωτά δάπεδα και τμήμα του Ανακτόρου, ενώ κατά την δεύτερη περίοδο των ανασκαφών (1976 ως σήμερα) αποκαλύφθηκαν η Αγορά, τμήμα του Ανακτόρου, άλλες κατοικίες, ιερά και νεκροταφεία.
Tην περίοδο 1957-1963/64 έγιναν οι βασικές αναστηλωτικές εργασίες (τοίχοι-ιωνικό περιστύλιο του σπιτιού με το ψηφιδωτό του Διονύσου). Το 1976 αναστηλώθηκε ένας κίονας του περιστυλίου του σπιτιού με το ψηφιδωτό της αρπαγής της Ελένης. Υπάρχουν στέγαστρα προστασίας των αρχαιολογικών λειψάνων.
Τα ευρήματα των ανασκαφών εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας
Από τα σημαντικότερα μνημεία ή αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής είναι:
Οι”Ιδιωτικές κατοικίες”. Κατοικία με τα ψηφιδωτά δάπεδα του Διονύσου και του κυνηγιού του λιονταριού. Το περιστύλιο της μιας από τις δύο αυλές της είναι αναστηλωμένο.
Κατοικία με τα ψηφιδωτά δάπεδα της αρπαγής της Ελένης, του κυνηγιού του ελαφιού και της αμαζονομαχίας. Ενας κίονας του περιστυλίου είναι αναστηλωμένος. Πυρήνας και των δύο κατοικιών, έκτασης 2.500 – 3.000 τ.μ. είναι η κεντρική αυλή με τη στοά γύρω της.
Το “Ανάκτορο” Kτιριακό συγκρότημα έκτασης 60.000 τ.μ. στο βορειότερο λόφο. Αποτελείται από τέσσερις ενότητες που έχουν ως πυρήνα μεγάλο υπαίθριο χώρο. Το πρόπυλο εισόδου βρίσκεται στο νότιο τμήμα του κτιρίου
Η”Αγορά” Kτιριακό συγκρότημα στο κέντρο της πόλης έκτασης 70.000 τ.μ. Την κεντρική πλατεία της περιβάλλει μία στοά και πίσω από αυτή τέσσερις χώρους σε σειρά, που ήταν καταστήματα πώλησης ή εργαστήρια κατασκευής διαφόρων προϊόντων (αγγεία, ειδώλια, μεταλλικά αντικείμενα κ.τ.λ.). Η βόρεια πτέρυγά της έχει διοικητικό χαρακτήρα. Στο ΝΔ άκρο του συγκροτήματος υπάρχει το αρχείο της πόλης, όπου βρέθηκαν πήλινα σφραγίσματα παπύρων.
Τα “Ιερά” α) Θεσμοφόριο, στο ΒΔ άκρο της πόλης. Κυκλικός περίβολος, βωμός στο κέντρο και λαξεύματα (“μέγαρο”) στο δάπεδο. β) Ιερό Αφροδίτης, Μητέρας των Θεών, βόρεια της Αγοράς. Υπαίθριος χώρος με ναό πιθανώς της Μητέρας των Θεών. Στο συγκρότημα χώροι εργαστηρίων, αποθηκών, συμποσίων κ.τ.λ. γ) Ιερό του Δάρρωνα, θεραπευτή θεού (που ταυτίσθηκε με επιγραφή) στην περιοχή του σύγχρονου αρδευτικού καναλιού. Υπαίθριοι χώροι, ναός, κρηναίο, δεξαμενή, φρεάτια.
Δημοσιεύτηκε στις 1 Δεκεμβρίου, 2016
