Οι περισσότεροι υφιστάμενοι σήμερα στη χώρα μας συνεταιρισμοί παρουσιάζονται ως καταχρεωμένοι μηχανισμοί διαχείρισης κοινοτικών και κρατικών κονδυλίων.
Ακόμη και ισχυρές άλλοτε οικονομικά Ενώσεις Αγροτικών Συνεταιρισμών, σήμερα αδυνατούν να πάρουν ακόμη και φορολογική ενημερότητα, λόγω χρεών.
Και ενώ στην Ευρώπη οι συνεταιριστικές οργανώσεις και οι ομάδες παραγωγών προχωρούν και εξελίσσονται σε σημείο που να έχουν φτάσει να καθορίζουν ακόμη και την αγορά ορισμένων προϊόντων, οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα περιμένουν την κρατική επιδότηση για να επιβιώσουν.
Και παρά τα όποια κοινοτικά και κρατικά χρήματα κατευθύνονται στους συνεταιρισμούς, αυτοί δεν έχουν καταφέρει να κάνουν κάτι ουσιαστικό για τα μέλη τους.
Ο τρόπος με τον οποίον συνεχίζει ακόμη και σήμερα να είναι διαρθρωμένο το συνεταιριστικό σύστημα στην χώρα μας, κάθε άλλο παρά βοηθά τους αγρότες και κάθε άλλο παρά δημιουργική και αποδοτική μπορεί να θεωρηθεί η προσφορά του.
Είναι καιρός να αφήσει το συνεταιριστικό κίνημα στην άκρη τα μικροσυμφέροντα και τις αγκυλώσεις του παρελθόντος και να οργανωθεί με βάση τα σύγχρονα δεδομένα.
Όσο οι συνεταιρισμοί παραμένουν στα στενά μοντέλα του παρελθόντος, τόσο θα βουλιάζουν οι παραγωγοί στην ανέχεια.
Είναι καιρός να συστήσουμε μορφές συνεταιριστικής οργάνωσης που δεν θα μένουν μόνο στις παραδοσιακές τους δράσεις, αλλά θα επεκτείνονται ακόμη και στην τυποποίηση και εμπορία των προϊόντων τους, και που θα φροντίζουν και θα προωθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα συμφέροντα των μελών τους.
Η προσπάθεια πρέπει να επικεντρωθεί στο να αποκτήσουν τα παραγόμενα προϊόντα προστιθέμενη αξία.
Υπάρχουν φορείς που μπορούν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Από καθηγητές πανεπιστημίων, Ιδρύματα Ερευνών και Ινστιτούτα Οικονομικών Μελετών, μέχρι μάναντζερς και μελετητές. Και φυσικά η εμπειρία άλλων χωρών και τα κοινοτικά προγράμματα.
Σε όλο τον κόσμο υπάρχει σήμερα σωρεία τέτοιων παραδειγμάτων. Στην Ελλάδα τα παραδείγματα είναι λίγα, αλλά ελπιδοφόρα.
Οι κοινοτικές επιδοτήσεις και κατευθύνσεις μπορούν να αποτελέσουν ένα ισχυρό μέσον, αρκεί να γίνει με σύνεση και όραμα μακροχρόνιας προοπτικής.
Η ΕΕ έχει κανόνες και προϋποθέσεις για την λειτουργία, την οργάνωση και χρηματοδότηση των μορφών συλλογικής οργάνωσης των αγροτών.
Όσο όμως οι συνεταιρισμοί δεν λειτουργούν με τους κανόνες της ΕΕ και συνεχίζουν να λειτουργούν και να οργανώνονται σε μικρές ομάδες και όχι σε μια ισχυρή μεγάλη ομάδα παραγωγών, τουλάχιστον κατά κλάδο, ούτε τις χρηματοδοτήσεις από την ΕΕ θα μπορούν να εξασφαλίσουν, ούτε τα οφέλη που προκύπτουν από την πίεση που μπορεί να ασκήσει μια ενωμένη και καλά οργανωμένη ομάδα στην αγορά μπορούν να επιτύχουν.
Είναι καιρός να δημιουργηθούν από την εσωτερική μας νομοθεσία κίνητρα και προϋποθέσεις για την σύσταση μεγάλων ομάδων παραγωγών. Η αναζήτηση νέων κατευθύνσεων μπορεί ευκολότερα να υλοποιηθεί μέσα από μεγάλες ομάδες παραγωγών, οι οποίες μπορούν ευκολότερα να επιτύχουν καλύτερες τιμές των προϊόντων που παράγουν τα μέλη της, φαρμάκων και λιπασμάτων, βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και των καλλιεργειών, διεκδίκηση προνομίων από την ΕΕ. Και γιατί όχι να επεκταθούν και σε άλλες δραστηριότητες, όπως τυποποίησης και εμπορίας.
Για παράδειγμα, η μεταποίηση φρούτων και λαχανικών αποτελεί μια σημαντική πηγή εισοδήματος για τους νομούς Πέλλας και Ημαθίας. Η συγκέντρωση του κλάδου της κονσερβοποιίας στην Κεντρική Μακεδονία, με επίκεντρο το δυτικό τμήμα του κάμπου της Θεσσαλονίκης (νομοί Ημαθίας και Πέλλας), καθιστά αντιληπτή την σημαντικότητα του τομέα αυτού για την τοπική οικονομία.
Οι διάσπαρτες όμως ομάδες παραγωγών δεν μπορούν να λειτουργήσουν προς όφελος των παραγωγών. Ούτε να πετύχουν αυτά που ενδεχομένως θα πετύχαινε μια μεγάλη ομάδα παραγωγών με άρτια οργάνωση και ισχυρή δύναμη παραγωγών.
Είναι επίσης καιρός οι πιστώσεις που διατίθενται από την ΕΕ για επενδυτικά σχέδια των συνεταιριστικών οργανώσεων, που αφορούν εκσυγχρονισμό και βελτίωση των παραγωγικών τους εγκαταστάσεων, να διοχετεύονται πράγματι σε μακροχρόνιες επενδύσεις και όχι να σπαταλούνται για να καλύπτουν πρόσκαιρες ανάγκες, που κάθε άλλο παρά επενδυτικές μπορούν να θεωρηθούν.
Η προώθηση επίσης των αγροτικών προϊόντων μέσω των συνεταιρισμών πρέπει να τεθεί σε νέα βάση.
Προς την κατεύθυνση αυτή βασική προϋπόθεση αποτελεί και η αξιοποίηση του συγκριτικού πλεονεκτήματος της ποιότητας των ελληνικών αγροτοδιατροφικών προϊόντων, δηλαδή των τροφίμων, που ο βασικός πυρήνας τους είναι το μεσογειακό πρότυπο διατροφής, και η υιοθέτηση νέων μεθόδων στην τυποποίηση, συσκευασία, διαφήμιση και προώθηση αυτών.
Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των περιοχών μας είναι αυτά που πράγματι πρέπει να εκμεταλλευτούμε.
Η εγκατάλειψη κάποιων καλλιεργειών, όπως του καπνού, των τεύτλων κλπ, βρήκε τη χώρα μας και την οργάνωση των αγροτών ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τις νέες συνθήκες και τις νέες προκλήσεις.
Εάν θέλουμε πράγματι μια γεωργία του αύριο, μια ανταγωνιστική και βιώσιμη γεωργία, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις με ρεαλισμό, οργάνωση, πρόγραμμα και πολιτικές.
Όσο το κράτος, αλλά και όσο και οι ίδιοι οι αγρότες, δεν αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, κινδυνεύουμε οι σύγχρονες εξελίξεις και η διεθνής συγκυρία να αφήσουν την αγροτική μας οικονομία εκτός ανταγωνισμού.
Οι συνεταιρισμοί στη χώρα μας δεν μπορούν να συνεχίσουν με τον ίδιο τρόπο.
Δεν μπορεί βέβαια η πολιτική για τους συνεταιρισμούς να είναι αποκομμένη από την υπόλοιπη εθνική αγροτική μας πολιτική.
Οφείλουμε να επανασχεδιάσουμε τώρα την αγροτική μας πολιτική σε μακροχρόνιο ορίζοντα, διαμορφώνοντας ένα νέο αγροτικό μοντέλο.
Διδασκόμενοι από τα λάθη του παρελθόντος, αλλά και από την εμπειρία των άλλων χωρών, θα πρέπει σήμερα όλοι να σχεδιάσουμε και εφαρμόσουμε πολιτικές, να δούμε και να ξαναδούμε από μηδενική βάση κάποια πράγματα, να επαναπροσδιορίσουμε στόχους και δράσεις προκειμένου να αναχαιτίσουμε αυτή την κατάσταση.
Το κράτος οφείλει να βοηθήσει και να καθοδηγήσει τον Έλληνα αγρότη. Είναι υποχρέωσή του.
Οφείλει να παρέμβει για την εξυγίανση του εμπορικού κυκλώματος και της αγοράς.
Οφείλει να δημιουργήσει μακροχρόνια προοπτική και όχι να λειτουργεί με την λογική μόνο του αύριο.
Οφείλει να προωθήσει τις όποιες επενδύσεις με λιγότερη γραφειοκρατία.
Να βοηθήσει στην ισχυροποίηση των επαγγελματικών οργανώσεων των αγροτών.
Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης οφείλει να μειώσει τις χρονοβόρες διαδικασίες υλοποίησης των κοινοτικών προγραμμάτων και απορρόφησης των κοινοτικών κονδυλίων, λειτουργώντας με διαφανείς διαδικασίες και όχι με ρουσφετολογική και επιλεκτική πολιτική.
Στο σχεδιασμό του προγράμματος «Αλέξανδρος Μπαλτατζής» υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις και απαράδεκτες καθυστερήσεις.
Χωρίς την ουσιαστική όμως στήριξη των αγροτών, η επόμενη μέρα στον τόπο μας θα είναι χωρίς αγρότες και γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή, με ότι αυτό συνεπάγεται.
Μόνο βιώσιμες και ισχυρές συνεταιριστικές οργανώσεις μπορούν να στηρίξουν την προσπάθεια για ανάπτυξη και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής γεωργίας και κτηνοτροφίας. Και αυτό πρέπει να αποτελέσει βασική προτεραιότητά μας.-

Δημοσιεύτηκε στις 13 Απριλίου, 2009