Υπάρχει μαζικός αφανισμός των μελισσών κι αυτό αποτελεί τεράστιο κίνδυνο για τη βιοποικιλότητα αλλά και την αγροτική παραγωγή. Δεν πρόκειται για προειδοποιήσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων ή ευαισθητοποιημένων μελισσουργών, αλλά για πρόσφατη εκτίμηση ενός πολύ σημαντικού οργάνου, που δημιούργησε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών το 2012: της Διακυβερνητικής Πλατφόρμας Επιστήμης-Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες Οικοσυστημάτων (IPBES), στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι 124 κρατών, με αποστολή την παρακολούθηση της υγείας των οικοσυστημάτων για λογαριασμό του ΟΗΕ. Πρόκειται για το ανάλογο της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή.
Η πρόσφατη Εκθεση της IPBES, στην οποία κατέληξαν ομόφωνα οι συμμετέχοντες στη διάσκεψη στην Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας σημειώνει πως υπάρχει μεγάλη μείωση των μελισσών και των πεταλούδων, καθώς και άλλων ειδών που λειτουργούν ως επικονιαστές για τη γονιμοποίηση της αγροτικής παραγωγής, όπως τα πουλιά, οι νυχτερίδες, οι σφήκες, οι σκώροι και τα μυρμήγκια. Περίπου το 35% της παγκόσμιας γεωργίας εξαρτάται από τη μεταφορά γύρης από τους φυσικούς επικονιαστές, με τις μέλισσες να αποτελούν έναν από τους βασικότερους παράγοντες. Καθώς τα κράτη και οι κυβερνήσεις έχουν μάθει να υπολογίζουν μόνο με οικονομικούς όρους, η Εκθεση υπολογίζει ότι το ύψος της ζημιάς στον αγροτικό τομέα μπορεί να κινηθεί μεταξύ των 235-577 δισ. δολαρίων, ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 5-8% της συνολικής αξίας της παγκόσμιας αγροτικής παραγωγής. Εκτιμάται ότι η ποσότητα και η ποιότητα των γεωργικών προϊόντων θα πέσουν, το ίδιο και οι αποδόσεις των αγροτών, ενώ θα ανέβουν οι τιμές για τους καταναλωτές.
«Από την επικονίαση εξαρτώνται πολλά είδη φρούτων, λαχανικών, σπόρων, καρυδιών και καλλιέργειες ελαιούχων φυτών. Πρόκειται για σημαντικό μέρος των θρεπτικών συστατικών, των απαραίτητων για τη διατροφή του ανθρώπου» σημειώνει η Εκθεση που διαμόρφωσαν 80 επιστήμονες από όλο τον κόσμο, που συμμετείχαν στις εργασίες της IPBES. Μερικές από τις πιο σημαντικές καλλιέργειες για τη διατροφή διεθνώς, όπως το ρύζι, το σιτάρι και άλλα δημητριακά, δεν βασίζονται σε επικονίαση μέσω ζώντων οργανισμών. «Στις ευπαθείς καλλιέργειες όμως συμπεριλαμβάνονται τα μήλα, το μάνγκο, η σοκολάτα και πολλά άλλα που συνήθως καταναλώνονται ως τρόφιμα. Σχεδόν όλα τα φρούτα και πολλά από τα λαχανικά σας εξαρτώνται από την επικονίαση» σημείωσε ο κ. Σίμον Ποτς, συμπρόεδρος της επιτροπής και αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου για την Αγρο-Περιβαλλοντική Ερευνα στο Πανεπιστήμιο Reading της Μ. Βρετανίας.
Σύμφωνα με την Εκθεση, στην Ευρώπη το 9% των ειδών μελισσών και πεταλούδων απειλούνται με εξαφάνιση, ενώ οι πληθυσμοί μειώνονται κατά 37% στις μέλισσες και 31% στις πεταλούδες, στα είδη για τα οποία είναι διαθέσιμα επαρκή στοιχεία. Σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης, υπερβαίνει το 40% το ποσοστό των ειδών των μελισσών που απειλείται. Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για Λατινική Αμερική, Ασία και Αφρική, αν και η κατάσταση θεωρείται ανάλογη. Πιο επαρκή θεωρούνται τα δεδομένα για τους επικονιαστές που δεν είναι έντομα -νυχτερίδες, πουλιά-, με την Εκθεση να αναφέρει πως το 16% των ειδών αυτών παγκοσμίως απειλούνται με εξαφάνιση.
Οσον αφορά τις αιτίες που «θερίζουν» τους πληθυσμούς των μελισσών και των άλλων επικονιαστών, σύμφωνα με την Εκθεση της IPBES, αυτές είναι η κλιματική αλλαγή, οι ασθένειες, τα παρασιτοκτόνα, η ρύπανση, τα είδη - εισβολείς, οι γεωργικές πρακτικές που πλήττουν το περιβάλλον και η καταστροφή των βιοτόπων, συχνά λόγω έργων υποδομών.
Η έκθεση επισημαίνει ότι δεν έχει επιβεβαιωθεί η επίπτωση των νεονικοτινοειδών εντομοκτόνων, τα οποία ενοχοποιούνται από επιστημονικές έρευνες και περιβαλλοντικές οργανώσεις και βρίσκονται από το 2013 σε καθεστώς προσωρινής απαγόρευσης από την Ε.Ε., έως ότου συγκεντρωθούν περισσότερα δεδομένα. Η έκθεση ήταν ομόφωνη, με αποτέλεσμα να υιοθετούνται μόνο εκείνες οι θέσεις στις οποίες συμφωνεί το σύνολο των ερευνητών και επιστημόνων. Η IPBES πάντως, μέσω της Εκθεσης, συνιστά τη μείωση της χρήσης εντομοκτόνων, τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών και την υιοθέτηση πρακτικών φιλικών στην άγρια ζωή, όπως η δημιουργία ζωνών με αγριολούλουδα μέσα στους αγρούς.
Σύμφωνα με την Greenpeace, «η μεγαλύτερη απειλή για τις μέλισσες προέρχεται από τα χημικά φυτοφάρμακα υψηλής τοξικότητας που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές καλλιέργειες. Αυτά τα πολύ επικίνδυνα φυτοφάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των νεονικοτινοειδών, κυκλοφορούν σε όλα τα μέρη του φυτού. Οι μέλισσες τα προσλαμβάνουν από τη γύρη και το νέκταρ, κάτι που βλάπτει το νευρικό τους σύστημα και πολύ συχνά τις οδηγεί στον θάνατο». Οπως τονίζει η περιβαλλοντική οργάνωση, οι μονοκαλλιέργειες που εξαπλώνονται από τη βιομηχανική γεωργία πλήττουν τη βιοποικιλότητα και αποτελούν μεγάλο κίνδυνο γιατί οι μέλισσες για να επιβιώσουν θα πρέπει να τρέφονται από μία μεγάλη ποικιλία ανθοφόρων φυτών.
Δημοσιεύτηκε στις 7 Μαρτίου, 2016
